Een zoete overtreding: Droste, de verpleegster en het verboden kruis"

Tussen de prachtig vormgegeven Droste-blikken uit het begin van de 20e eeuw bevinden zich enkele zeldzame exemplaren met een verpleegster die een rood kruis op haar borst of muts draagt. Deze blikken zijn vandaag de dag gewilde verzamelobjecten, niet alleen vanwege hun ontwerp, maar ook vanwege de juridische strijd die eraan verbonden is.

Van kunst naar marketing

De iconische verpleegster op de vroege verpakkingen van Droste is veel meer dan een verzonnen reclametypetje. Ze is geïnspireerd op het beroemde schilderij La Belle Chocolatière (ca. 1744) van de Zwitserse kunstenaar Jean-Étienne Liotard. Op het doek zien we een jonge vrouw in eenvoudige, nette kleding die een kop warme chocolade serveert op een dienblad – met een zachte, waardige uitstraling.

Toen Droste rond het einde van de 19e eeuw op zoek was naar een herkenbaar beeld om haar cacao te promoten, bleek deze figuur perfect. In een tijd waarin cacao werd aanbevolen als krachtig, versterkend en zelfs ‘herstellend’ – vooral voor kinderen, zieken en kraamvrouwen – zocht het merk naar een symbool van zorgzaamheid, gezondheid en betrouwbaarheid

De verpleegster, met haar klassieke kapje, dienblad en serene houding, werd het perfecte boegbeeld. Ze straalde:

  • Medische autoriteit uit (een impliciete aanbeveling),
  • Vertrouwen in het product,
  • En een vleugje moederlijke warmte die goed paste bij het familiegerichte imago van cacao

Door deze kunstzinnige figuur te herinterpreteren als verpleegster, combineerde Droste op slimme wijze de esthetiek van klassieke schilderkunst met de opkomende kracht van visuele merkidentiteit – een pionierszet in het vroege tijdperk van reclame.

Maar dat rode kruis…

Het probleem zat in één detail: het rode kruis-symbool. Dat symbool is geen vrij beschikbaar icoon, maar is sinds het Verdrag van Genève (1864) strikt beschermd. Alleen het internationale Rode Kruis en militaire medische diensten mogen het gebruiken. Het gebruik ervan op commerciële verpakkingen – ook als stilistisch of symbolisch element – is nadrukkelijk verboden.

Kort geding: Rode Kruis tegen Droste

Toen Droste toch blikken op de markt bracht waarop de verpleegster een rood kruis droeg op een witte band om haar linkerarm, trok het Nederlandse Rode Kruis aan de bel. Wat begon met protestbrieven, mondde uit in een kort geding. Daarin eiste het Rode Kruis dat Droste het gebruik van hun beschermde symbool per direct zou staken – en met succes: de rechter stelde het Rode Kruis in het gelijk.

Einde van het kruis vanaf 1909

Als gevolg van deze uitspraak stopte Droste al vanaf 1909 met het afbeelden van het rode kruis op haar verpakkingen. De eerdere blikken met kruis verdwenen langzaam uit de omloop – waardoor ze vandaag de dag zeldzaam zijn. Ze zijn een stille getuige van een tijd waarin bedrijven nog volop experimenteerden met symboliek en merkidentiteit, soms nét over de grens.

 

Verzameltip: Zie je een Droste-blik met een verpleegster én een rood kruis? Dan heb je waarschijnlijk een vroeg exemplaar uit vóór 1909 in handen – met een uniek verhaal, juridische lading en hoge verzamelwaarde.